Postoji ono neformalno novinarsko pravilo da, ako hoćeš da proturiš lažnu i fabrikovanu vest, napiši da si informacije dobio iz “pouzdanih” i izvora bliskih redakciji. Priča koju ću vam ja proturiti u ovom tekstu na taj način je o tome kako je Svetski dan pozorišta dobio svoj datum baš 27. marta.
Prema zvaničnoj verziji, Svetski dan pozorišta proglašen je 1961. godine na predlog tadašnjeg predsednika Finske Arvija Kivimaae, a 27. mart je izabran kao dan otvaranja Teatra nacija u Parizu. Na taj dan, jedna od najeminentnijih pozorišnih ličnosti u tom trenutku u svetu šalje poruku koja se prevodi na mnoge jezike i prenosi kroz sve medije, a prvu poruku poslao je Žan Kokto 1962. Međutim, izvori bliski redakciji navode sasvim druge razloge za proglašenje ovog dana za Svetski dan pozorišta.
Naime, 27. mart je odabran jer se na taj dan desila jedna od najvećih predstava i to kod nas u Beogradu 1941. godine. Uloge su tada podelili najviši državnici Jugoslavije, a među njima i kraljevska porodica Karađorđevića. Predstava se zvala Vojni puč, a igrana je po scenariju grupe autora poznatije kao Vlada Ujedinjenog Kraljevstva.
Uloge su bile raznolike. Jugoslavija je tumačila ulogu nezavisne i suverene zemlje, Ujedinjeno Kraljevstvo je igralo saveznika Jugoslavije, Petar II Karađorđević tumačio je ulogu kralja Petra II Karađorđevića, vojni i politički vrh glumio je patriote, a narod je uzeo ulogu kolateralne štete.
Prema scenariju, Jugoslavija je bila mlada i nevina devojka zaljubljena u princa Britaniju, ali je nesrećne okolnosti vode kod ružnog i problematičnog čoveka po imenu Treći Rajh koji je pritom u ratu sa princom Britanija. Njeni roditelji, Vlada Cvetković-Maček i princ Pavle Karađorđević je venčavaju za Treći Rajh u dvorcu Belvedere u Beču. Međutim, princ Britanija ne ostaje nem na ovu nepravdu, te šalje svoje ljude da spasu mučenu Jugoslaviju neželjenog braka. Njegovi ljudi dolaze na Balkan, spašavaju Jugoslaviju od Trećeg Rajha i pronalaze da Vlada Cvetković-Maček i Pavle Karađorđević uopšte nisu roditelji Jugoslavije, već armijski general Dušan Simović i kralj Petar II Karađorđević. Narod izlazi na ulicu da slavi nove roditelje i povratak devojke, ali razjareni Treći Rajh dolazi i ubija Jugoslaviju. Njeni novi roditelji beže kod princa Britanije i ostaju kod njega i njegovih rođaka do kraja života.
Predstava je sprovedena u potpunosti u saradnji tri zemlje, Ujedinjenog Kraljevstva, Kraljevine Jugoslavije i Trećeg Rajha, tada opasno suprostavljenih. Ceo Beograd poslužio je kao pozornica. Beograđani su, vođeni nacionalizmom rado uzimali učešće u predstavi, a na vest da se predstava Vojni puč odigrala, London i Vlada Britanije su slavili uz šampanjac, hvaleći se da su za izvođenje takve predstave platili samo 500.000 funti šilinga što je u to vreme bila rekordno niska cena za izvođenje predstave u kojoj je angažovana država od 16 miliona stanovnika.
Posledice ovakve predstave su oko milion poginulih na teritoriji Jugoslavije, razrušena zemlja, trajne podele među narodima Balkana i komunizam. Ali, narodi Balkana kolektivno boluju od Alchajmerove bolesti pa brzo zaboravljaju ovakve ispade naših evropskih i britanskih prijatelja.
Sva sreća pa su danas zemlje naslednice Jugoslavije potpuno nezavisne i suverene zemlje koje ne zavise od stranih sila, te su ovakve predstave i scenariji sada nemogući.
Aleksandar Đukić
Izvori fotografija: privatna vlasništvo autora teksta
