Frank Uve Lajsipen, poznatiji kao Ulaj, nemački konceptualni umetnik, jedan od pionira performansa, bodi arta i Polaroid fotografije, preminuo je 2. marta nakon dugogodišnje borbe sa kancerom, u 77. godini. Poznat i kao blizak saradnik i ljubav umetnice Marine Abramović, iza sebe je ostavio bogat umetnički opus. Njegovi radovi najčešće su se bavili telom, različitošću polova i spajanjem performansa i fotografije.
Svoju karijeru započeo je fotografišući za različite industrije i kompanije. Početkom 70-ih godina preselio se u Amsterdam gde je otkrio svoju ljubav prema performansu i konceptualnoj umetnosti. Smatrao je da je korišćenje Polaroida najbolji način da poveže svoje ideje i realnost, jer je potrebno samo 60 do 90 sekundi da se čin realizuje.
Sredinom 70-ih godina upoznaje Marinu Abramović, čime započinje njihov zajednički profesionalni, ali i ljubavni put. Zajedno su istraživali umetnika i njegov ego, a ubrzo su započeli seriju performansa pod nazivom „Relation works“. Jedan od tih performansa odigrao se u Bolonji, pod nazivom „Relation in time“, u kome su sedeli leđima okrenuti jedno drugom, vezani kosom. Ponašali su se kao blizanci, isto su mislili i izgledali, a sebe su nazivali dvoglavim telom.
Između 1981. i 1987. godine performans pod nazivom „Nightsea Crossing“, u kom su 7 sati sedeli u istoj prostoriji u tišini, izveli su 22 puta. Krajem 80-ih odlučili su da performansom okončaju svoj zajednički poslovni i ljubavni put, tako što će krenuti jedno ka drugom sa suprotnih strana Kineskog zida. Marina je počela kraj Žutog mora, Ulaj od pustinje Gobi, i nakon 2500 kilometara sreli su se na sredini i pozdravili. Smatrali su da je ovo jedini prikladan način da okončaju svoju vezu kao mistični umetnici.
Tokom njene retrospektive 2010. godine Marina je održala performans „The Artist Is Present“, u kom je podelila trenutak tišine sa svakom osobom koja je sela preko puta nje. Nakon što se naspram nje našao Ulaj, oboje umetnika je imalo izuzetno emotivno reakciju.
Ulaj je u svojim delima oštro kritikovao instituciju Evropske unije i njeno proširenje. U svojoj seriji fotografija pod nazivom „Berlin Afterimages“ predstavio je realnost života u Berlinu nakon raspada Sovjetskog saveza. Takođe je eksperimentisao sa ogromnom kamerom i Polagram fotografijama, koje su bile veće od samog umetnika.
Njegov prijatelj i reditelj, Damjan Kozole, 2011. godine odlučio je da snimi film „Projekat rak“ o Ulajevoj bolesti. Dane je provodio sa njim na Institutu za onkologiju, a kada mu se stanje pogoršalo, odlučio je da obiđe svoje prijatelje širom sveta u svojoj oproštajnoj turi.
Velika izložba Ulaja najavljena je u Stedelijk muzeju u Amsterdamu za kraj 2020. godine, koja bi bila fokusirana na njegove performanse i performativne aspekte fotografije, a takođe će biti posvećena i Ulajevom istraživanju rodnog identiteta, bodi artu i korišćenju tela kao umetničkog medija, njegovom angažmanu u vezi sa različitim društvenim i političkim pitanjima, ali i odnosu sa Amsterdamom.
Autor: Aleksandra Aničić
Izvor fotografija: artsy.net