MOLIJER SRPSKE KNJIŽEVNOSTI – JOVAN STERIJA POPOVIĆ

Novinar

3 years ago

Mesec mart prepun je datuma rođenja i smrti naših istaknutih knijževnika, a jedan dan koji je značajno promenio dalju književnu scenu u našoj zemlji, jeste 10. mart 1856. godine, kada nas je napustio jedan od najboljih komediografa naše istorije, Jovan Sterija Popović. Njegov život započinje 13. januara 1806. godine u Vršcu. Njegov otac bio je poreklom Grk, odakle je Sterija i crpeo inspiraciju za svoje prve drame koje su bile posveće grčkoj mitologiji. Njegova majka bila je Julijana, ćerka čuvenog slikara Nikole Neškovića. Osnovnu i srednju školu završio je u Vršcu, Temišvaru i Pešti, a prava u Kežmarku. Još od malena, bio je privrženiji majci, najviše zbog svog lošeg zdravlja, što je doprinelo tome da ne učestvuje skoro ni u kakvim dečijim igrama. Kasnije, svoju poslovnu karijeru započinje kao privatni nastavnik i advokat u svom rodnom kraju, dok ne bude bio pozvan u Kragujevac kako bi bio profesor na Liceju. Ogroman doprinos obrazovanju u našoj zemlji dao je upravo Sterija, sa početkom titule ministra prosvete od 1842. godine, na kojoj je ostao narednih osam godina. Bio je jedan od osnivača Učenog srpskog društva, dok je imao viziju da osnuje i Akademiju nauka, Narodnu biblioteku i Narodni muzej, muzejom čijim se osnivačem upravo smatra Sterija. Doprineo je organizovanju prvog beogradskog teatra – pozorište na Đumruku, koji je 1841. godine otvoren njegovom jednom od najpoznatijih tragedija “Smrt Stefana Dečanskog“. Od 1844. godine, njegovom zaslugom, gimnastika je bila predmet, mada neobavezan, za sve učenike od prvog do četvrtog razreda. Svojom upornošću dostigao je to da se u Srbiji donese prvi pravni akt o zaštiti spomenika kulture. Što se tiče književnog plana, tu se najviše proslavio komedijama. Jedan je od prvih koji su značajno promenili poimanje drame na ovdašnjim prostorima. Inspiraciju najpre pronalazi u delima Milovana Vidakovića, na osnovu kojeg i piše svoj prvi roman “Boj na Kosovu ili Milan Toplica i Zoraida”. Kasnije u svojim delima, Sterija se vraća i na svoje početke, ismevajući sopstvene nelogičnosti koje su se našle u samom početku njegove književne karijere. Prve uspešne drame piše sa elementima rodoljublja, i to su “Smrt Stefana Dečanskog”, “Vladislav”, “Skenderbeg”, “Lahan”, veoma popularan pozorišni komad “Ajduci“. Ono što mu je donelo istinsku slavu, kao što smo gore već spomenuli, jesu komedije, i to: “Ženidba i udadba”, “Kir Janja“, “Rodoljupci”, “Beograd nekad i sad”, “Tvrdica“. Sterija pripada grupi sentimentalista. U njegovim delima značajno mesto zauzimaju odlike poput kulta osećanja i prirode, idealizacije života, prijateljstvo i ljubav. Neprikosnoven u pisanju komedija, nadmašio je sve do tada napisano, i ostavio neobrisiv trag na srpskoj dramskoj sceni. Njegove komedije podsećaju mnogo na Molijerove, ali to nije za čuditi, jer je još u mladosti nalazio inspiraciju u delima francuske književnosti. Godine 1854. izlazi njegova zbirka stihova “Davorje“. To je misaona lirika, bolna, odveć pesimistična, lirika iskusna i zrela čoveka, koji je u životu znao za patnje i razočarenja, intimna filozofija o veličini bola, stradanja i smrti i nepopravljivoj bedi ljudskoj. “Roman bez romana” objavljuje 1838. godine, delo za koje je Jovan Deretić nazvao prvi dosledno izveden antiroman u srpskoj književnosti. Skoro pred kraj svog života oženio se Jelenom – Lenkom Manojlović. Šest godina kasnije, umro je u svom rodnom kraju. U Novom Sadu se od 1956. godine organizuje festival “Sterijino pozorje“, jedna od najznačajnijih pozorišnih manifestacija u Srbiji. Na festivalu se dodeljuju i nagrade za najbolju predstavu, najbolji tekst savremene drame, za režiju, za glumačko ostvarenje, za scenografiju, za kostim, za scensku muziku, za najboljeg mladog glumca i specijalna nagrada. Ono što je upečatljivo jeste to da su ga savremenici opisivali kao nekoga čiji duh i nije toliko veseo. Čak i sa premisama pesimizma i time što je u svojim delima dočaravao sve najlošije ljudske osobine, uspeo je da postane najbolji srpski komediograf. Završićemo time da u današnjem svetu postoji mnogo Kir Janja, kao i time što ćemo odati počast i zahvalnost osnivaču komedije na srpskoj dramskoj sceni – Jovanu Steriji Popoviću.